زمینه های همکاری ایران و قطر در صنعت پتروشیمی

قوتها

·    ایران و قطر با دسترسی به میدان عظیم گازی مشترک در خلیج فارس از بازیگران مطرح عرصه گاز طبیعی و پتروشیمی جهان محسوب می­شوند. قطر به عنوان کم هزینه ترین تولیدکننده LDPE در خاورمیانه و بزرگترین صادرکننده کود شیمیایی و LNG جهان شناخته میشود. ایران نیز سالیانه 50 میلیون تن محصولات پایه پتروشیمی تولید و نزدیک به نیمی از آن را صادر میکند. هر دو کشور در موقعیت دریایی مناسب برای صادرات به آسیا و اروپا قرار دارند.

·    قطر در تامین نیروی کار متخصص و ماهر از خارج، مقررات و فضای کسب و کار بازتری نسبت به ایران دارد.

ضعفها

·     دسترسی ایران به فناوری و سرمایه سالهاست که تحت فشار تحریم از سوی آمریکا و متحدان اروپایی آن قرار گرفته و اخیراً قطر نیز تحت محاصره اقتصادی و تحریم همسایگان و متحدین عربش در GCC قرار گرفته است.

فرصتها

·      صنعت پتروشیمی قطر بیشتر مبتنی بر خوراک اتان است، لیکن از آنجا که اتان برای تولید LNG صادراتی هم مورد نیاز است، قطر برای تامین خوراک واحدهای الفینی خود محدودیت دارد.

·     رشد بیش از حد تقاضا و هزینه‌های تولید برای صنایع پایین‌دستی در کشورهای آسیایی (و افزایش اخیر قیمت نفت) اهمیت گاز طبیعی را افزایش داده و موجب شده که سهمی که ایران و قطر می‌توانند در آینده صنعت پتروشیمی ایفا کنند قابل جایگزینی توسط هیچ کشور دیگر غیرمنطقه‌ای نباشد.

·   در حالی که جهان با تقاضای روزافزون برای محصولات پتروشیمی روبه‌رو‌ است تحریم بخش‌ نفت و پتروشیمی ایران توسط ترامپ می‌تواند باعث ‌شود که در سال‌های آینده به ویژه در مورد محصولات پلیمری اختلالات جدی را در جریان تولید و تجارت محصولات پتروشیمی و افزایش قیمت را شاهد باشیم. 

·     اختلافات قطر با عربستان سعودی و متحدینش میزان سرمایه گذاری در قطر را کاهش داده است که این موضوع در میان مدت روی تجارت و قیمت محصولات پتروشیمی اثرات جدی بر جای خواهد گذاشت.

·     پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۴۰ تقریبا ۷۰ درصد از تقاضای جهانی نفت ناشی از رشد تقاضای خوراک بخش پتروشیمی باشد.

·    صنعت پتروشیمی ایران ظرفیت‌های قابل توجهی را بر پایه خوراک گاز طبیعی طراحی نموده که با بهره برداری از آنها ایران می‌تواند سهم خوبی از افزایش ظرفیت‌های تولید را بر عهده داشته باشد البته به شرط آن که بتواند تا سال ۲۰۲۶ سرمایه‌های مورد نیاز خود را برای اجرای این طرح‌ها از خارج از کشور تامین کند، مشکلات مربوط به تحریم‌ها را پشت سر بگذارد، در بازاریابی بتواند از موانع موجود بگذرد و مسیرهای بازگشت منابع ارزی خود را تسهیل کند.

·     سرمایه گذاری قطر در محصولات پتروشیمی پایه، نیازمند حجم عظیمی از خوراک است که این کشور با اختلافات رخ داده در شورای همکاری خلیج(فارس) یا GCC ممکن است به آسانی قادر به تامین آن نباشد. از سوی دیگر ایران علیرغم دسترسی به ذخائر عظیم نفت و گاز، تحت فشار تحریم سرمایه و تکنولوژی برای افزایش ظرفیت تولید خود  قرار دارد و ممکن است دو کشور بتوانند در این دو زمینه هم افزایی کنند، به نحوی که ظرفیتهای ایجاد شده یا قابل ایجاد در قطر با منابع گازی ایران به حداکثر تولید اقتصادی برسند، و ایران نیز مازاد گاز طبیعی خود را در قطر به LNG یا محصولات پتروشیمی پایه تبدیل و عرضه نماید.

·     قطر و ایران دارندگان ذخائر عظیم گاز طبیعی هستند و جغرافیای ایران می تواند در برنامه های صادرات گاز قطر به پاکستان، هند، و اروپا نقش راهبردی ایفا کند.

تهدیدات

·   عربستان سعودی با معرفی پروژه مشارکتی تبدیل نفت خام به مواد شیمیایی (COTC) بین آرامکو و سابیک، به‌طور فعال در حال تلاش برای افزایش استفاده از خوراک مایع برای تولید مواد اولیه پتروشیمی است تا از فشار بیشتر بر تقاضا برای گاز طبیعی جلوگیری کند.

·     دو کشور ایران و قطر ممکن است وارد رقابت با یکدیگر برای بهره برداری از میدان گازی پارس جنوبی و کسب سهم یکدیگر از بازار LNG و محصولات پتروشیمی مبتنی بر خوراک گاز شوند.

·    برداشت رقابتی دو کشور از مخازن گاز مشترک در آینده می تواند به ذخیره درجای میعانات و منافع دو کشور آسیب برساند.

پیشنهادهایی برای همکاری ایران و قطر در صنعت پتروشیمی

·   تعیین چارچوبی برای همکاریهای نزدیکتر دو کشور (و احتمالا با مشارکت عمان) در تولید و تجارت محصولات پتروشیمی و در صورت امکان ایجاد بلوک اقتصادی صنایع گاز و پتروشیمی بین سه کشور

·     مذاکره پیرامون برداشت صیانتی و پایدار دو کشور از مخازن گاز مشترک.

·   مذاکره در خصوص اصلاح و هم افزایی در استفاده از ترکیبات گاز طبیعی مخزن مشترک دو کشور به عنوان خوراک و حامل انرژی (مانند استفاده از اتان به عنوان خوراک پتروشیمی ها و صدور متان از طریق خطوط لوله زمینی ایران)

·    مذاکره پیرامون استفاده از مزایای جغرافیایی ایران در تحقق برنامه های صادرات گاز قطر به پاکستان، هند، و اروپا.

·    بررسی امکان سرمایه گذاری مشترک ایران، قطر و عمان در صنعت پتروشیمی جهت  احداث مجتمع های پتروشیمی و بنادر تجاری در سه کشور و ایجاد هاب ترانزیت مشترک کالا و تجهیزات در منطقه

·    فراهم سازی ساز و کار اعزام نیروی کار متخصص ایرانی جهت اشتغال در طرحهای توسعه پتروشیمی مشارکتی با ایران در قطر

·    تاسیس دفاتر نمایندگی شرکتهای ایرانی در قطر به منظور توسعه فعالیتهای بازاریابی و فروش محصولات پتروشیمی ایران همراه با کاهش تعرفه های بازرگانی، سواپ و صادرات محصولات پتروشیمی، انعقاد موافقتنامه های تجارت ترجیحی، تدارکات و تامین اقلام و تجهیزات مورد نیاز طرحها و مجتمعها،... 

·     مذاکره در خصوص سواپ و صادرات محصولات پتروشیمی بین دو کشور

·     توسعه پیمانهای همکاری امنیتی-اقتصادی بین کشورهای حوزه خلیج فارس با پیشگامی ایران، عمان، و قطر

·     انجام مذاکره در زمینه حضور شرکتهای ایرانی در پروژه های صنایع پتروشیمی قطر و تبادل اطلاعات در مورد مناقصه های دو کشور در حوزه صنایع پتروشیمی

·      سرمایه ­گذاری مشترک جهت تأسیس شرکتهای دانش محور در حوزه صنایع پتروشیمی

·      مشارکت در نمایشگاههای صنعتی و بازرگانی دو کشور و برگزاری نمایشگاههای اختصاصی

* * *