صنعت پتروشیمی ارمنستان و زمینه های همکاری

· کشور ارمنستان به دلیل موقعیت مناسب جغرافیایی در منطقه اوراسیا اهمیت اقتصادی و سیاسی زیادی برای ایران جهت دسترسی به گرجستان و دریای سیاه دارد و به طور بالقوه می­تواند مسیر جایگزین مناسبی برای انتقال گاز طبیعی ایران به اروپا فراهم سازد.

·    در حال حاضر کشورهای اروپایی، آسیای مرکزی (CIS)، روسیه و ایالات متحده آمریکا از اصلی ترین  طرفهای تجاری ارمنستان می باشند و کشور ارمنستان را می‌توان بعنوان پل ارتباطی جهت ورود ایران به بازارهای کشور روسیه، کشورهای (CIS) و اروپا نام برد، به همین جهت کشور ارمنستان در رده بندی سازمان توسعه تجارت ایران در اولویت اول بازار هدف صادراتی جمهوری اسلامی ایران معرفی گردیده است.

·    اگر چه بازار کشور ارمنستان با جمعیتی بالغ بر سه میلیون نفر چندان چشمگیر نیست، اما موقعیت این کشور به گونه است که می تواند زمینه حضور در بازار 180 میلیون نفری کشورهای اوراسیا را برای ایران فراهم کند. بازرگانان ایرانی می توانند بدون پرداخت عوارض گمرکی کالای خود را از ارمنستان به کشورهای اوراسیا ارسال کنند. کشور ارمنستان قراردادی با 28 کشور اروپایی امضاء کرده که بر اساس آن 6400 نوع کالا از این کشورها به ارمنستان و دیگر کشورهای اوراسیا ارسال می شود و جمهوری اسلامی ایران نیز می تواند از این بازار استفاده کند.

بازگشت تحریمهای نفتی ایران

آمریکا اعلام کرد که از امروز دوشنبه 14 آبان 1397 تحریمهای نفتی تعلیق شده ایران در اثر توافق برجام را مجددا اعمال میکند، اما به هشت کشور (چین، ژاپن، کره، تایوان، هند، ترکیه، یونان و ایتالیا) اجازه میدهد موقتا واردات نفت و میعانات از ایران را ادامه دهند، به شرط آنکه هر شش ماه 20 درصد از مقدار این واردات بکاهند. 

صادرات روزانه نفت ایران به کشورهای چین و هند و امارات و اسپانیا در سال 2018 نسبت به سال پیش افزایش یافته و برعکس به کشورهای کره و ژاپن و ترکیه و یونان و ایتالیا کاهش یافته است(نمودار).

البته انتظار میرفت که با توجه به افزایش تقاضای پالایشگاههای داخلی ایران برای نفت خام، صادرات نفت ایران بدون تحریم نیز قدری کاهش یابد.

علیرغم تحریم و کاهش صادرات ایران، قیمت جهانی نفت در چند روز اخیر کاهش یافته که دو دلیل میتوان برای آن برشمرد: اولا همچنانکه انتظار میرفت تهدیدات آمریکا بیشتر نمایشی بوده و بعضی از کشورها قرار است از تحریم خرید نفت ایران معاف شوند، و ثانیا کشورهای اوپک به تلاش خود برای افزایش عرضه نفت به منظور جبران کاهش عرضه ایران افزوده اند. 

اما اگر معافیتهای تحریم نفت ایران لغو شده یا کاهش یابد، یا صادرکنندگان عمده نفت خام نتوانند به مدت طولانی جای خالی عرضه نفت ایران را پرکنند، یا اگر اتفاق غیرمترقبه ای در بعضی کشورهای نفتخیز کم ثبات مانند لیبی یا نیجریه پیش آید که صادرات آنها را دچار وقفه کند، انتظار میرود که دوباره بازار دچار شوک و افزایش قیمت شود. 

ایران و هند، پیشگام در رشد ظرفیت جهانی تولید آمونیاک

بر اساس برنامه ریزی یا اعلان شرکتها، در دوره 9 ساله 2018 تا 2026 ظرفیت تولید آمونیاک جهان از مقدار فعلی 242 تن درسال به 286.4 درسال(18.5 درصد افزایش) خواهد رسید که در این میان ایران با 8.4 و هند با 7.9 تن در سال به ترتیب مقام اول و دوم در رشد ظرفیت تولید آمونیاک (و اوره) جهان را در اختیار خواهند داشت. پس از این دو کشور، نیجریه با 5، آمریکا با 3.1 و روسیه با 3 میلیون تن درسال جایگاههای بعدی را در رشد ظرفیت تولید جهانی آمونیاک کسب کرده اند.  

منبع: https://www.hydrocarbonengineering.com/petrochemicals/17102018/iran-and-india-lead-global-ammonia-capacity-growth-says-globaldata-latest-report-sees-trend-continuing-for-the-next-nine-years/

تجاری سازی دانش بومی کسب شده توسط شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی-چالشها و راهکارها

بخش قابل توجهی از فعالیتهای پژوهشی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، بر تولید دانش فنی (لیسانس) فرآیندها و ساخت کاتالیست­های پر کاربرد صنعت پتروشیمی متمرکز است. از طرفی صنعت پتروشیمی یک صنعت سرمایه بر با حجم سرمایه گذاری میلیارد دلاری است و از نگاه سرمایه گذار به عنوان مشتری بالقوه محصولات دانش بنیان، هزینه خرید لیسانس فرآیند یا تعویض کاتالیست یک واحد تولیدی، سهم اندکی از کل هزینه سرمایه گذاری  یا کل هزینه تولید را به خود اختصاص میدهند (به ترتیب 5 و 10 درصد)، در حالی که استفاده از فرآیند کم بازده یا کاتالیست فاقد کیفیت، ریسک سرمایه گذاری و هزینه های تولید را به شدت بالا برده و به هیچ روی توجیه مخاطره کردن را ندارد. از این رو نمی توان انتظار داشت که سرمایه گذار بخش خصوصی ایرانی یا خارجی، بدون تضمین کافی حاضر به پذیرش ریسک بر روی بیش از 90 درصد از سرمایه میلیارد دلاری خود اعم از آورده یا وام بانکی باشد. بنابراین، لازم است که به طرق مناسب، انگیزه و اطمینان خاطر کافی به سرمایه گذار برای پذیرش ریسک های مذکور داده شود. در ادامه شماری از راهکارهای پیشبرد تجاری سازی محصولات دانش بنیان صنعت پتروشیمی پیشنهاد میگردد:

زمینه های همکاری ایران و قطر در صنعت پتروشیمی

قوتها

·    ایران و قطر با دسترسی به میدان عظیم گازی مشترک در خلیج فارس از بازیگران مطرح عرصه گاز طبیعی و پتروشیمی جهان محسوب می­شوند. قطر به عنوان کم هزینه ترین تولیدکننده LDPE در خاورمیانه و بزرگترین صادرکننده کود شیمیایی و LNG جهان شناخته میشود. ایران نیز سالیانه 50 میلیون تن محصولات پایه پتروشیمی تولید و نزدیک به نیمی از آن را صادر میکند. هر دو کشور در موقعیت دریایی مناسب برای صادرات به آسیا و اروپا قرار دارند.

تاثیر تصمیمات ابلاغی دولت در مورد نرخ خوراک و حامل های انرژی روی سودآوری پتروشیمی ها

سهم عمده ای از هزینه تولید در بخش بالادستی صنایع پتروشیمی (تولید مواد پایه) مربوط به خوراک می شود که میزان این سهم بستگی به نوع خوراک، نوع فرآیند، و تنوع محصولات دارد. این نسبت در طرحهای GTX که گاز طبیعی (دارای 90% حجمی متان) را به متانول و محصولات پایین دستی آن تبدیل می کنند بین 25 تا 30 درصد کل هزینه های تولید است، به نحوی که هرچه فرآیند تولید پیچیده تر و محصولات متنوع تر باشد، هزینه سرمایه گذاری و به تبع آن، هزینه کاتالیست و مواد مصرفی و استهلاک تجهیزات و همچنین سود وام های دریافتی بالاتر رفته و  در نتیجه سهم خوراک از کل هزینه های تولید کمتر میشود.

اما در مورد واحدهای با خوراک غیر از متان، 

چالش های صنعت پتروشیمی و توسعه زنجیره ارزش

عمده وظایف دستگاه متولی توسعه و تنظیم­ گری صنعت پتروشیمی در راستای توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی عبارتند از:

·  تدوین راهبرد و ترسیم نقشه راه توسعه زنجیره ارزش و جهت دهی به سرمایه گذاری بخش خصوصی بر اساس نیاز صنایع تکمیلی و پایین دستی کشور و بازارهای خارجی

·  ایجاد قطب ها و شهرک­های صنایع تکمیلی پتروشیمی و زیرساخت­های تکمیل زنجیره ارزش

·حمایت و ارائه مشوق­ها به طرح های تکمیل کننده زنجیره ارزش

·  پشتیبانی از تحقیق و توسعه و نوآوری در توسعه زنجیره ارزش

·  تنظیم تعاملات فی­مابین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان تجاری، توزیع عادلانه خوراک و جلوگیری از انحصار و متعادل سازی عرضه و تقاضا  

·  کمک به صنایع پایین دستی در افزایش بهره وری از جمله در کاهش ظرفیت­های بلا استفاده و بهینه سازی مصرف انرژی  

تحقق اهداف و ماموریت های فوق، مستلزم تغییرات بنیادین در برخی نگرش­ها و سیاست­هاست که به برخی از آنها اشاره می­شود:

۱۰ سال فریبکاری توتال برای عقب‌افتادن ایران در پارس‌جنوبی

هدایت‌اله خادمی نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار الف با بیان اینکه ایران و قطر در فاز ۱۱ پارس جنوبی دارای مخازن مشترک هستند، گفت: نکته جالب در اینجاست که توتال شریک قطری‌ها است و هر چه توسعه این فاز در ایران به تأخیر بیافتد، به نفع توتال است چرا که منفعت توتال از طرف قطر بیشتر است. ادامه

لزوم احیاء اندیشکده یا کانون تفکر شرکت ملی صنایع پتروشیمی

تأمین اطلاعات محیطی و تهیه گزارشهای تحلیلی دقیق و به روز مورد نیاز برای تصمیم گیری مدیران و تدوین راهبردهای کلان صنعت پتروشیمی، مستلزم پایش و تحلیل تحولات در محیط کلان و خرد کسب و کار است. تحولات محیط کلان در حوزه های زیر دسته بندی می­شوند:

اقدامات لازم جهت افزایش نقش صنعت پتروشیمی در توسعه اقتصادی کشور

·    کاهش تجارت محصولات نفتی و گازی خام و نیمه فرآوری شده و بهره­ برداری حداکثری از منابع هیدروکربوری به­ ویژه گاز طبیعی در توسعه و تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی

·          توسعه پایدار و متوازن صنعت پتروشیمی بر اساس مطالعات آمایش سرزمین

·          ارتقاء سهم صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی و حضور مؤثر در بازارهای جهانی

·          ایجاد زمینه های مناسب برای سرمایه گذاریهای خارجی از طریق جذب همکاری و مشارکت شرکتهای برتر بین المللی و دارندگان فناوری­های روز و برتر صنعت پتروشیمی، صنعت پتروشیمی همسو با انتقال و بومی سازی فناوری­های مورد نیاز صنعت

·          ایجاد و توسعه مناطق ویژه اقتصادی پتروشیمی و سرمایه گذاری در طرح های راهبردی و زیرساختی جهت ایجاد زمینه جذب سرمایه گذاران و تامین مالی طرحها.     

·          جلوگیری از ایجاد انحصار در صنعت پتروشیمی کشور و ایجاد انگیزه برای بخش خصوصی به منظور سرمایه گذاری در طرح ها و حتی زیرساخت های صنعت.

·         توسعه استانداردهای صنعت در حوزه­های ایمنی و بهداشت و محیط زیست، تولید و عملیات، تعمیر و نگهداشت، مدیریت انرژی، مدیریت پروژه ها، مسئولیت اجتماعی، حفظ محیط زیست و منابع طبیعی، و ایفای نقش ارشادی، نظارتی و کنترلی در به کارگیری استانداردها.

·          رفع مشکلات فناوری و نوسازی واحدهای قدیمی، افزایش بهره وری، رفع مشکلات فنی و عملیاتی، و دستیابی به ظرفیت اسمی مجتمع های تولیدی موجود

·          پرورش و توسعه منابع انسانی و سرمایه فکری موجود، به خصوص در زمینه مدیریت پروژه های احداث واحدهای پتروشیمی، و ارتقای مهارتهای تخصصی فنی و مدیریتی کارکنان برای جانشین پروری و شایسته سالاری  

·          حمایت از شرکت­های دانش بنیان داخلی در راستای بومی سازی فناوری های نوین