چند راهکار برای مقابله با قاچاق فرآورده های نفتی و پتروشیمیایی

اصلاح فرآیندهای گمرکی صادرات، واردات، عبور(ترانزیت)، و سوآپ(معاوضه) مشتقات نفتی و محصولات پتروشیمیایی به منظور مقابله با قاچاق این کالاها، بدون نگاه جامع به اقدامات لازم در سایر دستگاههای تقنینی و اجرایی مرتبط، اثربخشی مطلوب را نخواهد داشت. بنابراین چند اقدام قابل اجرا توسط دستگاههای ذیربط به شرح زیر پیشنهاد میشود:

گمرک جمهوری اسلامی ایران 

• ایجاد و راه اندازی گمرکات تخصصی کالاهای نفت و پتروشیمی
• استفاده از کارشناسان گمرکی آشنا با مشخصات محصولات و فرآیندهای نفت و گاز و پتروشیمی در مرزهای کشور 
• استفاده از ابزار و فناوری­های نو در بازرسی و شناسایی محموله های فرآورده های نفتی و شیمیایی در مرزهای کشور 

بورس کالا

• اصلاح ساز و کار عرضه محصولات نفت و پتروشیمی در بورس کالا و ایجاد کارگروه پایش وضعیت بازار محصولات نفت و پتروشیمی جهت کاهش سوء استفاده، رانت، و مداخله واسطه گرانه در قیمت گذاری از طریق: 
• تعیین محصولاتی که باید از طریق بورس عرضه شود و محصولات خاص و مجاز به عرضه خارج از بورس 
• نظارت بر وضعیت عرضه و تقاضا 
• شفاف سازی قیمت، تعیین قیمت پایه، و دامنه مجاز نوسان قیمت محصولات 
• تعیین و اصلاح حداقل مقدار عرضه و کنترل حجم خرید،
• تنظیم مقررات مدیریت بازار و رفع انحصار، 
•  نرخ ارز مورد استفاده
• تدوین دستورالعمل های مربوط به شرایط معاملات و قراردادهای بلندمدت، سازوکاراجرایی خرده فروشی در بورس کالا، گسترش انواع پیمانهای آتی (Futures)، قراردادهای سلف(Forward)، توسعه روش های تسویه معاملات بویژه تسویه اعتباری و مهلت دار، فراهم کردن عرضه خاص برای کالاهای مشمول سهمیه بندی و ...
• اصلاح فرمت قراردادهای بلندمدت با ملاحظه منافع طرفین (تولیدکنندگان بالادستی و پایین دستی) و تنظیم قراردادهای منعطف و متناسب با محصولات و شرایط مختلف(محصولات فصلی، شرایط رونق و رکود اقتصاد،...).

سازمان ملی استاندارد (مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران)

• بازرسی ادواری از واحدهای بهره برداری (تولیدکننده و مصرف کننده) جهت بهبود و تجهیز سیستم های اندازه گیری و توزین محصولات
• ارزیابی صلاحیت و صدور مجوز فعالیت شرکت های بازرسی، سازندگان تجهیزات اندازه گیری، آزمایشگاه ها و مراکز کالیبراسیون مخازن و سامانه های اندازه گیری خودکار مواد هیدروکربوری
• حضور نمایندگان شرکتهای اصلی نفت و پتروشیمی علاوه بر نماینده سازمان استاندارد در تیم نمونه برداری و آنالیز محصولات وارداتی/صادراتی

اقدامات مشترک وزارت نفت با سایر دستگاهها

• تعریف استاندارد و کد گذاری محصولات نفت و پتروشیمی
• نظارت بر ظرفیت تولید و صادرات شرکتهای تولید کننده محصولات نفت و پتروشیمی
• شناسایی خریداران و مصرف کنندگان واقعی محصولات نفت و پتروشیمی و پایش میزان ظرفیت اسمی، برنامه ای و واقعی هریک
• ایجاد و راه‌اندازی سامانه یکپارچه کنترل و اندازه‌گیری میزان تولید، فرآورش، انتقال، پالایش، توزیع و صادرات محصولات نفت و پتروشیمی
• نظارت دقیق وزارت جهاد کشاورزی بر آمار و فرآیند توزیع و مصرف کود شیمیایی و سموم  
• کنترل مراحل و اسناد فروش/تحویل محصول به خریدار و مقابله با هرگونه عملیات فرآورش و پالایش غیر رسمی و غیر قانونی محصولات نفت و پتروشیمی خارج از کارخانه های فروشنده و خریدار 
• هماهنگی امنیتی و دیپلماتیک با کشورهای همسایه جهت جلوگیری از قاچاق محصولات نفت و پتروشیمی به مقصد یا از مسیر آن کشورها و همچنین همکاری آنان در جلوگیری از عملیات تصفیه و جداسازی غیر رسمی و غیر قانونی مشتقات نفتی وارده از ایران
• ردیابی و حذف شبکه های لوله کشی غیر مجاز فراورده های نفتی از نقاط مرزی و ساحلی کشور
• مشارکت دادن بخش خصوصی در تجارت سوآپ، ترانزیت، صادرات و واردات محصولات نفت و پتروشیمی به منظور قانونمندسازی، کاهش بار تصدیگری دولت و کاهش انگیزه قاچاق

* * *